Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı

      Ebeveynler hemen her yaş aralığındaki çocuklarda bazı davranış problemleriyle karşılaşabilir ve bu davranışlar ebeveynler için genellikle çözülmesi ve başa çıkması zor olabilir. Çocuklarda görülen bu davranış bozukluklarının birçok nedeni vardır ve ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir.

      Kardeş kıskançlığı, temel olarak yeni doğan çocuğun ailede daha fazla ilgi ve alaka gösterilmesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Çocuk, yeni doğan kardeşinin üzerindeki fazla ilgiden dolayı kendini önemsiz ve değersiz hissedebilir. Değersizlik ve önemsenmeme hissi çocuğun kardeşe karşı bir kızgınlık ve dolayısıyla anne babaya tepki göstermesiyle ortaya çıkabilir. Çocuğun yaşına, ailenin çocuğa karşı tutumuna ve çocuğun kişilik özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Yeni doğan ya da küçük kardeş kıskançlığı olarak görülen bu davranış genellikle normal sayılmaktadır. Yeni bir kardeş birçok çocuk için de kabullenmesi çok kolay bir durum değildir. Durumun ciddiyetini belirleyen faktörler kıskançlığın dozu ve kardeşlerin birbirine davranış şekilleridir.

     Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda görülen bazı durumlar;

• Ebeveynden (özellikle anneden) uzaklaşma,
• İçe kapanma,
• Yemek yememe,
• İlginin sadece kendi üstünde olmasını isteme davranışları görülebilir.
• Alt ıslatma,
• Yalancı memeye geri dönüş,
• Daha küçük bir çocuk gibi davranma,
• Parmak emme,
• Tırnak yeme gibi davranışlar görülebilir.

      Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda kıskançlık üç şekilde ortaya çıkabilir;

• Dile getirme: Çocuk kıskançlık seviyesini genellikle sözlü olarak dile getirebilir. ‘keşke hiç doğmasaydın’, ‘sen doğmadan önce en çok beni seviyorlardı’, ‘senden nefret ediyorum’ gibi söylemlerle karşılaşılabilir.
• Geriye dönüş: Bazı çocuklarda yeni doğan kardeşin daha çok ilgi ve bakım gösterilmesi nedeniyle bebeklik dönemindeki davranışlarına geri dönmesiyle karşılaşılan durumdur. Alt ıslatma, emzik emme bu davranışlardan bazılarıdır.
• Zarar verme: Çocuk kıskançlık durumunda tepkilerini fiziksel şiddet olarak gösterebilir. Saç çekme, vurma, düşürme, çimdikleme gibi davranışlar görülebilir.

      Kardeş kıskançlığını önlemede ya da etkilerini azaltmada ailelerin etkisi çok önemlidir. Aileler doğumdan önce ve sonra yaşanabilecek olaylara karşı bilinçlenmeli ve çocuklarını da yönlendirmelidir.

 Doğumdan önce;

* Çocuğun her istediği yerine getirilmemeli ve sınırlar belirlenmelidir, böylece şımarmanın önüne geçilmelidir,

 * Çocuğu kardeşi doğduğu zaman olacaklar hakkında bilgilendirilmelidir (küçük olduğu için daha fazla bakıma ihtiyacı olduğu vb.)

* Çocuğu doğacak kardeşi hakkında bilgilendirilmeli ve kardeş sevgisi aşılanmaya çalışılmalıdır,

* Çocuğa somut örneklerle durum açıklanmalıdır. ‘Sen küçükken biberon kullandın şimdi kardeşin de küçük olduğu için senin gibi biberon kullanacak’ vb.

* Sözel olarak büyük çocukla ilgilenmek

* Çocuğun zihninde olumsuz yönlendirmelere neden olabilecek cümlelerden kaçınılmalıdır. ‘Kardeşin doğunca onu kıskanma’ ‘kardeşim doğunca sakın ona vurma’ vb.

* Abartılı hazırlıklardan kaçınılmalıdır.

Doğumdan sonra;

• Yeni doğan çocuğun ilgi ve bakıma ihtiyacı olabilir fakat büyük çocuğa tamamen ilgisizlik gösterilmemelidir,
• Çocuğa kendisinin ne kadar değerli ve önemli olduğunu söylerken davranışlarla da desteklenmelidir,
• Herhangi bir olumsuz davranış karşısında sert ceza ve tepkiler gösterilmemelidir,
• Çocuklar arasında kıyaslama yapılmamalıdır,
• Çocuğun yanında yeni doğan kardeşine aşırıya kaçan sevgi gösterilerinde bulunulmamalıdır,
• Çocuğun kardeşiyle olan iletişiminde destekleyici ve açıklayıcı olunmalı, gerekirse küçük çocuğun bakımına dair görevler verilmelidir.

Psikolog M. Berk Karaoğlu

İzmir Terapi ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi