Yeme Bozuklukları

YEME BOZUKLUKLARI

Yeme davranışında belirgin bozulma ile karaktarize olmuş durumlardır. Anoreksiya nervoza ve bulimia nervoza olarak iki ana yeme bozukluğu bulunmaktadır.

Anoreksiya Nervoza Nedir?

Kişinin vücut algısında bozulma görülen ve diyetin kısıtlanması sonucu gıdasızlık ve kötü beslenmeyle ilişkili ölümcül olabilecek bir durumdur. Kişi günlük yiyecek alımlarını belirgin ölçüde azaltır ve aşırı egzersiz yapar.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri Nelerdir?

• Normalden düşük vücut ağırlığı söz konusudur.
• Vücut biçimi algısında bozulmalar görülebilir.
• Kişi düşük beden kitle endeksine sahip olmasına rağmen kendini daha kilolu olarak değerlendirebilmektedir.
• Kilo almaktan büyük korku duyulur ve kilo almayı güçlendiren davranışlar söz konusu olabilir (kısıtlayıcı diyetler ve aşırı egzersiz).
• Kişilerin yeme davranışlarında gariplikler gözlenebilir. Yiyecekleri sayabilir, yemek yapmak için saatlerce uğraşabilir, sürekli yiyecek düşünebilir ve sağlık kitapları okuyabilir.

Anoreksiya nervoza  kadınlarda erkeklere oranla daha yaygın görülmektedir. Kadınlarda daha fazla görülmesinin sebebi olarak toplumun ince bir vücuda sahip olma üzerine vurgusu olabilir. İnce olmayı gerektiren modellik, baletlik gibi mesleklerde sıkça karşılaşılır. Genellikle ergenlik dönemine denk gelmektedir ve stresli bir yaşam olayına eşlik eder. Anoreksiya nervozayla ilişkili olarak aşırı kilo kaybı nedeniyle kadınlarda amenore (adet görememe) gözlemlenebilir. Ergenlik döneminin cinsel ve sosyal çatışmalarla yüklü oluşu dikkate alınacak olursa; cinsel ve sosyal çatışmalarla başa çıkma konusundaki yetersizliklerin yiyeceklerden fobik kaçınma şeklinde ortaya çıkması öne sürülebilir.

Bulimia Nervoza Nedir?

Bulimia nervoza kontrolsüz ve normalden çok fazla miktarda yiyeceği kısa sürede yeme isteği ile oluşan psikolojik bir rahatsızlıktır. Tıkınırcasına yeme anlamına da gelir. Aşırı yeme durumunu takip eden kişinin kendini kusturma davranışı görülür. Kusan ve kusmayan tip olarak iki farklı bulimia nervoza vardır. Kusmayan tip rahatsızlıklarında beden imgesi bozukluğu daha az görülür ve anksiyete daha düşük seviyededir.

Bulimia Nervoza Belirtileri Nelerdir?

• Çoğu kişinin yiyebileceğinden daha çok yiyeceği aynı zaman diliminde yeme görülür.
• Tekrarlayan aşırı yeme dönemleri vardır.
• Kilo almayı engellemek için kişi kusma, laktasif ya da lavman kullanma gibi yollara başvurur.
• Yemek yemeyi durduramama, yeme üzerine kontrolün kaybolması söz konusudur.
• 3 ay süreyle haftada en az bir kere tekrarlanır.

Bulimia nervoza da anoreksiya nervoza gibi kadınlarda daha sık görülür. Kadınlar erkeklere oranla 10 kat daha fazla bu rahatsızlığa yakalanma oranına sahiptir. Bulimikler yeme sorunları nedeniyle utanç duyarlar ve kendilerini suçlarlar. Yeme davranışındaki anormalliği gizlemeye çalışırlar. Yeme atakları genellikle gizli oluşur ve fark edilmez. Hastaların duygu durumunda çökkünlük, kişiler arası ilişkilerdeki çatışmalar, beden ağırlığı ve yiyecekle ilgili duygular bir yeme atağının ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Yeme atağı kişinin duygu durumundaki üzüntülü hali geçici olarak azaltabilir, fakat ardından kişide kendini aşağılayacak derecede bir özeleştiri ve çökkün bir duygu durum ortaya çıkar. En temel özelliklerinden biri kişinin yeme eylemini kontrol edemeyeceği veya önleyemeyeceği duygusudur.

Bulimia ve anoreksiya nervoza arasındaki en önemli fark;

• Anoreksiya nervozada beden algısı bozulmuştur, yeme alışkanlıkları ve besin tüketiminin kısıtlanması söz konusudur.
• Bulimia nervozada aşırı yemek yemenin ardında kusma görülür.

Yeme Bozukluklarında Psikoterapi

Yeme bozukluğu hastalıkları duygusal ve bedensel sağlık arasındaki yakın ilişkiyi açıkça göstermektedir. Bir hastaya normal kilosunu kazandırmak ya da aşırı yeme- boşaltma döngüsünü geçici olarak durdurmak bunların altta yatan nedeni olan duygusal sorunlara çözüm olmamaktadır. Psikoterapi, yeme bozukluğu olan bu hastalarda bu bozuklukları tetikleyen duyguları, düşünceleri ve davranışları anlamalarını sağlayarak faydalı olmaktadır.

Yeme bozuklukları yüzeysel bir sorun gibi görünse de çok dinamik süreçler olabilir. Ödipal dönemde ortaya çıkan anneyle olan çatışma ve babanın bu dönemdeki tutumları bu süreci etkileyebilir. Bu dönem başarılı bir şekilde atlatılmamışsa yeme bozukluklarıyla ilgili sıkıntıların ortaya çıktığı gözlemlenebilir. Bu noktada aile ile işbirliği ve ailenin terapiye doğru katılımı önemlidir.

Kişinin yaşadığı ortam, sosyal çevresi ve mesleği üzerinde de durulması gerekmektedir. Bilişsel davranışçı terapi yöntemiyle danışana, stresle veya olumsuz duygularla baş etmek için yemeğe yönelme davranışı yerine sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını kazandırmak amaçlanır. Burada  özellikle davranış kısmı ele alınabilir.

Tedavi üzerinde etkiyi arttırmak için kişide herhangi bir kişilik problemi olup olmadığına yoğunlaşmak gerekmektedir. Şema terapi ve eğer daha dinamik süreçler ortaya çıkarsa EMDR terapisi tedavide önemli rol oynamaktadır. Yeme bozuklukları tedavisinde kliniğimizde aile görüşmeleri, bilişsel davranışçı terapi, şema terapi ve EMDR terapisi uygulanmaktadır.

Aynı zamanda disiplinler arası yaklaşım, bir takım çalışması çok önemlidir. Yeme bozukluklarında uzmanlaşmış ve bu konuya özel psikoterapi uygulayacak bir psikolog; doğru beslenmeyi öğretecek bir diyetisyen ve gerekiyorsa ruhsal hastalıkların ilaç tedavisini uygulayacak bir psikiyatristin birlikte çalışması tedavide önemli rol oynamaktadır.

Psikolog M. Berk Karaoğlu

İzmir Terapi ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi